Actualisering verandering door boekdrukkunst

Leerlingen situeren de opkomst van de boekdrukkunst in tijd en ruimte.

Leerlingen beschrijven hoe de boekdrukkunst verandering teweegbracht in de vroegmoderne samenleving.

Leerlingen beargumenteren waarom de uitvinding van de boekdrukkunst als een revolutie kan worden beschouwd.

Leerlingen verbinden de boekdrukkunst aan de verspreiding van het humanisme in de vroegmoderne tijd.

Leerlingen vergelijken het revolutionaire karakter van de boekdrukkunst met de hedendaagse opkomst van het internet.

Dit lesidee werd ontwikkeld door Lara Simonian in de context van haar laatstejaarsstage in het Scheppersinstituut van Deurne. De les werd gegeven in een 4^e jaar TSO binnen een lessenreeks over humanisme. De historische vraag voor deze lesfase is: hoe zorgde de uitvinding van de drukkunst voor een snelle verspreiding van het humanisme? Het begrip humanisme met situering, historische context en karakteristieken werd voorafgaand aan deze lesfase gezien.

• Argumenten en tegenargumenten geven
  • Coherente argumenten gebruiken
• Historische begrippen gebruiken
• Structuurbegrippen gebruiken

Deze les(fase) is gefocust op de uitvinding en impact van de (boek)drukkunst, waarbij leerlingen ontdekken hoe dit voor een snelle verspreiding van het humanisme in het vroegmoderne Europa heeft kunnen zorgen.

Stap 1: leerlingen leren over de boekdrukkunst: begripsverklaring van het historisch begrip drukkunst, situering in tijd en ruimte, evt. werking van het drukken en het belang van specifieke locaties (zoals Antwerpen) en drukkers (zoals Gutenberg of Plantijn). Dit kan je als leraar op verschillende manieren aanpakken. Het Museum Plantin-Moretus biedt hier interessant inspirerend materiaal.

Stap 2: de impact van de drukkunst binnen verschillende maatschappelijke domeinen kan je aanbrengen via bv. een onderwijsleergesprek waarbij je als leraar samen met leerlingen de redenering opbouwt en vastzet per maatschappelijk domein. Belangrijk is dat hierbij teruggekoppeld wordt naar de historische vraag, nl. hoe de uitvinding van de drukkunst voor een snelle verspreiding van het humanisme zorgde. Logischerwijs kom je hierbij tot het structuurbegrip verandering. Laat leerlingen dit begrip actief gebruiken bij het beantwoorden van de historische vraag.

Stap 3: wil je nog wat verder gaan, dan kan je leerlingen als volgt laten nadenken over het revolutionaire karakter van de drukkunst. In hoeverre kan van een revolutie worden gesproken? Waarom? Dit is een erg logische vraag vanuit de voorgaande stap over verandering. Je kan hier een beperkte of grondige oefening in argumenteren van maken, indien nodig met een hulpmiddel (bv. een schrijfkader).

Om dit aanschouwelijker te maken voor leerlingen, is het interessant om de impact van de uitvinding van de drukkunst in de vroegmoderne tijd te vergelijken met het hedendaagse internet. Laat leerlingen gelijkenissen bedenken. Ter differentiatie kan je (een deel van de) leerlingen meer richting geven door hen te laten nadenken over of zoeken naar gelijkenissen inzake verspreiding van kennis, opinies, uitdagen of zelfs ondermijnen van gezagsdragers… Afhankelijk van de actuele situatie kan dit vanuit concrete cases (zoals de coronacrisis).

Historische begrippen gebruiken: centraal begrip in deze les is ‘(boek)drukkunst’. Leerlingen leren niet enkel wat dit begrip concreet inhoudt maar leren ook de impact ervan op de vroegmoderne samenleving kennen om vervolgens deze ontwikkeling te vergelijken met een hedendaagse uitvinding zoals het internet.

Structuurbegrippen gebruiken: door aan die impact het begrip verandering en zelfs revolutie te koppelen, leren leerlingen beide structuurbegrippen gebruiken.

Argumenteren: je kan er als leraar voor kiezen om leerlingen te laten argumenteren met een of meerdere structuurbegrippen, bv. door hen enkele stellingen voor te leggen waarin één of meerdere structuurbegrippen (zoals verandering of revolutie) verbonden worden aan de drukkunst, of waarin de vergelijking wordt gemaakt met een hedendaagse uitvinding als het internet. Een andere optie is om hen de historische vraag op een beargumenteerde manier te laten beantwoorden. Afhankelijk van de beginsituatie zal hierbij een hulpmiddel nodig zijn om leerlingen coherente argumenten te laten gebruiken en tot een besluit te laten komen.